7-9 miesiąc Dziecko powtarza proste sylaby; rozróżnia kiedy mówisz do niego przyjaźnie, a kiedy się złościsz.

12 miesięcy Dziecko kojarzy osoby ze określającymi je słowami („mama”, „baba”, „ciocia”). Rozmawiaj z nim jak najczęściej, prostym językiem, używając łatwych do powtórzenia wyrazów dźwiękonaśladowczych (kura to „ko-ko”, pies to „hau-hau”). Czytaj książeczki i opowiadaj co widać na obrazkach; baw się w wyliczanki i śpiewaj.

18-24 miesiące Dziecko zaczyna mówić bardzo prostymi zdaniami, szybko używa coraz większej liczby słów.

36 miesięcy Dziecko sprawnie posługuje się prostymi zdaniami.

3-latek powinien wymawiać: wszystkie samogłoski, spółgłoski: m, mi, b, bi, p, pi, f, fi, w, wi, k ki, g, gi, ch, i li, j, ł, d, n, ś, ź, ć, dź, ń,

zaczynają się pojawiać: s, z, c, dz, czasami sz, ź, cz, dż.

u 4-letniego dziecka: utrwalają się: s, z, c, dz, pojawiają się sz, ż, cz, dż, pojawia się r.

5-latek powinien już wymawiać: sz, ż, cz, dż.

6-7- latek utrwala się głoska r.

Dyslalia to fachowe określenie wad wymowy. Polegają one na realizacji głosek niezgodnie z ustaloną przez zwyczaj społeczny normą w danym języku.

Sygmatyzm – zastępowanie głosek w obrębie trzech  szeregów głosek (I – szegeg ciszący ś ź ć dź, II szereg syczący s z c dz, szereg szumiący sz ż cz dż); dziecko zamiast sowa mówi „śowa” lub „szowa”.

• Mogisygmatyzm – opuszczanie głosek (tzw. elizje); dziecko zamiast sowa mówi „owa”, zamiast zamek mówi „amek” itd.
• Seplenienie międzyzębowe – język znajduje się w linii środkowej lub z boku jamy ustnej, wysuwa się między zęby, jest spłaszczony, brak rowka i dlatego powietrze rozprasza się po całej jego powierzchni. W wymowie osób sepleniących międzyzębowa pozycja języka może pojawiać się również przy artykulacji innych głosek zębowych, takich jak: t, d, n.
• Seplenienie boczne – artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka; szczelina nie tworzy się wzdłuż linii środkowej języka lecz w częściach bocznych.
• Seplenienie nosowe – układ języka jest prawidłowy, podniebienie miękkie nie jest zupełnie opuszczone, co powoduje, że w czasie artykulacji głosek powietrze wydychane jednocześnie wydostaje się przez nos i usta.  

Ćwiczenia - szereg ciszący

Ćwiczenia - szereg syczący

Ćwiczenia - szereg szumiący

Rotacyzm – polega na nieprawidłowej wymowie głoski r.

• Pararotacyzm – zastępowanie (substytucja) głoski r innymi głoskami wymawianymi prawidłowo np.: j, ł, d, w, l; (przykład: rower – jowej, łoweł, dowed, wowew, r- lowel).
• Mogirotacyzm – opuszczenie (elizja) głoski r. Głoska r w systemie fonetycznym dziecka nie istnieje (przykład: ryba – yba).
• Rotacyzm właściwy – polega na deformacji głoski r, czyli tworzeniu dźwięku niewystępującego w systemie fonetycznym naszego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji głoska r powstaje w innym miejscu i brzmienie jej jest zdeformowane.

Ćwyczenia - rotacyzm

Kappacyzm – polega na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych zwartych : k, ki.

• Parakappacyzm – zamiana głosek: k, ki na t, ti. (przykład: kura – tura, kino – tino).
• Mogikappacyzm – opuszczanie głosek tylnojęzykowych zwartych. Głoski te nie występują w systemie fonetycznym dziecka (przykład: kura – ura, kino – ino).
• Kappacyzm właściwy – deformacja tych głosek jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie którego powstają brzmienia zbliżone do: k, ki.

Gammacyzm – polega na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych zwartych : g, gi, h, hi.

• Paragammacyzm – zamiana głosek: g, gi,h na d, di, t (przykład: góra – dóra, gitara – ditara, hokej – tokej).
• Mogigammacyzm – opuszczanie głosek tylnojęzykowych zwartych. Głoski te nie występują w systemie fonetycznym dziecka (przykład: góra – óra, hokej – okej).
• Gammacyzm właściwy – deformacja tych głosek jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie którego powstają brzmienia zbliżone do: g, gi.

Ćwiczenia - kappacyzm i gammacyzm

Lambdacyzm – polega  na nieprawidłowej realizacji głoski l.

• Paralambdacyzm – zamiana głoski l ( substytucja ) na inną głoskę wypowiadaną prawidłowo: najczęściej j (przykład: lalka – jajka).
• Mogilambdacyzm – brak głoski l w systemie fonetycznym dziecka (przykład: las – as).
• Lambdacyzm właściwy – deformacja głoski l w postaci m. in.: międzyzębowej, l bez zwarcia czubka języka z wałkiem dziąsłowym górnym, l bez prawidłowej pionizacji języka.

Ćwiczenia - lambdacyzm

Betacyzm – polega  na nieprawidłowej realizacji głoski b.

• parabetacyzm – zamiana głoski b ( substytucja ) na inną głoskę wypowiadaną prawidłowo (przykład: bałwan – jałwan, bałwan – wałwan).
• mogibetacyzm – brak głoski b w systemie fonetycznym dziecka (przykład: bałwan – ałwan).
• deformacje głoski – wszelkie deformacje głoski b.

Mowa bezdźwięczna – to zaburzenia w realizacji dźwięczności, które polegają na nie wymawianiu głosek dźwięcznych w, wi, b, bi, d, g, gi, ź, dź, z, dz, ż, dż (wyjątek stanowią samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r, l, m, n, li, j, m, ń), a także zastępowaniu ich odpowiednimi głoskami bezdźwięcznymi (f, fi, p, pi, t, k, ki, ś, ć, s, c, sz, cz) lub myleniu obu szeregów (przykład: arbuz – arpus, bitwa – pitwa, daj – taj, granica – kranica, gimnastyka – kimnsastyka, dzbanek – cpanek, dżdżownica – czczownica, dziwny – ciwny, towar – tofar, telewizja – telefisja, wąwóz – fąfós, bagaże – pakasze, przedrzeźniać – przetsześniać).

• Paralalia – ( substytucja dźwięku ) zamiast spółgłosek dźwięcznych wymieniane są odpowiednie bezdźwięczne (przykład: bułka – pułka, woda – fota, góra – kóra, koza – kosa, żaba – szaba, dom – tom, dżem – czem)
• Mogilalia – ( elizja dźwięku ) opuszczanie odpowiednich głosek dźwięcznych.
• (przykład: bułka – ułka, woda – oda, góra – óra, koza – koa).
• Deformacje – spółgłoski dźwięczne realizowane są w postaci głosek pół-dźwięcznych z dźwięczną fazą początkową i bezdźwięczną końcową (lub odwrotnie).

Ćwiczenia - mowa bezdźwięczna

Na terapię logopedyczną uczęszczają wszystkie dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego lub wczesnym wspomaganiu rozwoju, opiniami o potrzebie objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną oraz dzieci z wadami wymowy i z opóźnionym rozwojem mowy.

Zajęcia logopedyczne odbywają się raz w tygodniu. Trwają od 20 – 60 min. Zazwyczaj są to spotkania indywidualne lub w parach,rzadziej małych grupach.

Rodzice otrzymują gotowe pomoce do utrwalania w domu efektów terapii i stymulowania rozwoju mowy. Podczas opracowywania tych materiałów wykorzystywane są różne metody aktywizujące, oparte na działaniu, angażujące różne funkcje psychiczne.

1. Diagnoza logopedyczna
   II. Ćwiczenia przygotowujące narządy artykulacyjne do wywołania zaburzonych głosek
   a) ćwiczenia oddechowe – wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.
2. b) ćwiczenia narządów artykulacyjnych – usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w sylabach, logotomach, wyrazach, zdaniach z nasileniem głoski ćwiczonej.
3. c) ćwiczenia emisyjno – głosowe – wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów.

III. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy

• wywołanie głoski w izolacji,
• utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych,
• utrwalanie głoski korygowanej w strukturze logotomowej,
• utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,
• utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,
• automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane,
• ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniem komputera.

1. Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną:

• ćwiczenia ortofoniczne,
• ćwiczenia stymulujące rozwój słuchu fonematycznego – usprawnianie odbioru bodźców akustycznych, rozpoznawanie wrażeń słuchowych, ćwiczenia poczucia rytmu, rozróżnianie głosek dobrze i źle wypowiedzianych,
• ćwiczenia i zabawy z muzyką – logorytmika,
• ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka,
• ćwiczenia rozwijające słownik czynny i bierny,
• ćwiczenia w czytaniu i pisaniu,
  ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej,
• ćwiczenia orientacji przestrzennej,
• ćwiczenia pamięci,
• ćwiczenia pamięci symultatywnej,
• ćwiczenia pamięci sekwencyjnej,
• ćwiczenia pojemności pamięci,
• ćwiczenie umiejętności myślenia przyczynowo- skutkowego.